Bloem

Er zijn twee soorten 'bloem'. Namelijk de bloem die buiten groeit en bloem die je verwerkt in gerechten. Over het algemeen wordt daar niet gauw een verband tussen gezocht. Maar ik ga de betekenis van 'bloem' als fijn meel verklaren aan de hand van de gekleurde soort 'bloem'...

Bloem (als plant)

Om uit te kunnen leggen waarom gezeefd meel 'bloem' heet, moet er eerst naar de echte betekenis van 'bloem' als plant gekeken worden. Wij noemen een plant met een mooi uiteinde eraan in zijn geheel wel een bloem, maar eigenlijk is alleen het gekleurde uiteinde met de blaadjes de bloem. Het bloeiende gedeelte van een plant dus. Die 'bloem' is het mooiste en het fijnste aan de plant. 

De link naar gezeefd meel

Vanuit die betekenis is geleidelijk aan ook de betekenis 'het fijnste' of 'het beste' op zichzelf zich gaan ontwikkelen. 'Bloem' had niet per se meer iets te maken met een plant. Zo betekende der naturen bloeme 'het beste van de natuur' en betekende van allen magden bloeme 'de beste van alle maagden' (oftewel de Heilige Maagd Maria). Als je deze regel betrekt op tarwebloem (wat eigenlijk de officiële benaming van 'bloem' is) kom je uit op: het beste/het fijnste van de tarwe, wat precies is wat 'bloem' is.

'Bloem' in andere talen

Dat het echt zijn betekenis aan het bloeiende deel van een plant heeft geleend zien we ook nog in het Engels en in het Frans. In het Engels is het woord voor de ene soort bloem 'flower' en het woord voor de andere bloem 'flour'. Tot de 19e eeuw werden die twee woorden zelfs hetzelfde gespeld en nu nog is de uitspraak hetzelfde. In het Frans is het woord voor bloem (als in plant) 'fleur' en het woord voor de andere soort bloem 'fleur de farine' (oftewel: bloem(/het beste) van het meel).

Zo zie je maar, woorden hebben soms toch meer met elkaar te maken dan je denkt!

School

School. Iedereen moet erheen in Nederland. Niemand kijkt er raar van op als ik dat zeg. In Nederland hebben we namelijk leerplicht. Maar als we alleen kijken naar de letterlijke betekenis van het woord ‘school’, dan is een leerplicht eigenlijk wel het laatste wat je eraan zou verbinden…

Scholè

Het woord ‘school’ komt namelijk van het Griekse woord ‘scholè’ (σχολή), wat ‘vrije tijd’ betekent. Dit is nou niet echt iets waar je gelijk aan denkt bij ‘school’. Maar het verband ligt, zoals gewoonlijk, dichter bij elkaar dan je zou denken.

Vrije tijd

Vrije tijd was vroeger namelijk een bijzonder en exclusief iets. Het was alleen voor de mensen weggelegd die niet elke dag hard hoefden te werken. Oftewel: alleen voor rijke mensen. Zij hadden vrije tijd. En dus ook alleen rijken konden, omdat ze niet hoefden te werken, naar school gaan om te leren. School was echt een vrijetijdsbesteding vroeger.

Vakantie

Tegenwoordig hebben we in Nederland leerplicht en is school dan ook automatisch geen vrije tijd meer. Daar gebruiken we nu een ander woord voor: vakantie! Geniet ervan!

Ellende

Wat een raar woord eigenlijk. Ellende. Er zijn van die woorden waar je meteen wel een beetje een idee van hebt waar het van zou kunnen zijn, maar ‘ellende’? Toch is er één aspect wel redelijk makkelijk te herkennen: ‘lende’ is namelijk verwant met ons woord ‘land’.

En ‘el’ dan?

Het ‘el’ in ellende gebruiken wij nu niet meer op zichzelf, maar vroeger werd het gebruikt om iets aan te geven wat ergens anders was. Je ziet het nu nog in ons woord ‘elders’, of in het Engelse woord ‘else/elsewhere’. Als zelfstandig naamwoord kun je het ‘el’ vervangen door ‘ander’.

El + lende

Om weer terug te komen op het stuk wat wel nog redelijk herkenbaar was: je zult je wel afvragen hoe ‘ellende’ en ‘land’ in hun betekenis iets met elkaar te maken kunnen hebben. Maar door ‘el’, oftewel ‘ander’, eraan toe te voegen, krijgen we een duidelijker beeld: ellende = ander land.

Ander land

De letterlijke betekenis van ellende was dus ‘ander land’. Dat voelt voor ons nu gek, want wij vinden het meestal niet zo erg om naar het buitenland te gaan. Maar in de tijd dat de oorspronkelijke betekenis van dit woord ontstond (zo rond de 10^e eeuw), was verbanning het ergste wat je kon overkomen. Je had dan helemaal niets meer. ‘Ellende’ betekende toen echt letterlijk ‘verbanning’. Door de eeuwen heen heeft het zich ontwikkeld tot de betekenis die wij nu kennen voor ellende. Toch niet zo’n raar woord dus!

Wet

Er zijn heel veel wetten. Je weet wel ongeveer de regels, maar normaal gesproken ken je echt niet alle wetten die er zijn. Maar wist je dat een wet van oorsprong iets is wat iedereen weet? 

Weten

Oorspronkelijk ontstond een wet namelijk als iets wat iedereen wist. Omdat iedereen dat wist, deed iedereen dat en werd het vanzelf een wet, want je ging je natuurlijk niet zomaar anders gedragen. Dat hoorde niet. Het zal je dan ook niet verbazen dat het woord 'wet' van 'weten' komt.

Wetten nu 

Tegenwoordig is een wet helaas niet meer iets wat iedereen weet, of in ieder geval niet iets wat iedereen vanzelf doet. Het zou toch wel handig zijn als alle wetten nog steeds zo vanzelfsprekend waren dat je er nooit meer een zou vergeten of niet zou weten!