Naijver en ijver

Op verzoek van Roel heb ik de etymologie van de woorden 'naijver' en 'ijver' uitgezocht. Alhoewel ze erg op elkaar lijken, hebben ze namelijk totaal verschillende betekenissen. 'Na-ijver' betekent 'jaloezie', maar 'ijver' betekent zoiets als '(grote) toewijding aan een iets'. Hoe zit dat met deze woorden?
Helaas was de informatie die bekend was over deze woorden niet heel erg uitgebreid, maar ik heb geprobeerd een zo helder mogelijk verhaal te krijgen over hoe het (mijns inziens) is gegaan.

Eifer

Beide woorden komen in ieder geval oorspronkelijk van het Duitse 'Eifer', dat 'jaloezie' betekende (er zijn al bronnen uit het jaar 1494). Door Luthers bijbelvertaling in de eerste helft van de 16e eeuw is het woord gangbaar geworden en kwam het tot de betekenis 'vurige, naijverige liefde', want dat verstond Luther onder het woord 'Eifer'. 'Jaloezie' zou je inderdaad ook kunnen interpreteren als een 'vurige liefde' voor iets, zo vurig dat je het zelf ook wilt.

Ontwikkeling naar onze betekenissen

Als een woord de betekenis 'vurige, naijverige liefde' krijgt, is het niet meer zo heel moeilijk om tot de betekenis 'toewijding' te komen. Als je ergens een vurige liefde voor hebt, besteed je er namelijk toch vanzelf veel tijd aan en is het toch iets belangrijks voor je? Het is dus eigenlijk niet gek dat de betekenis van 'ijver' van 'jaloezie', naar 'vurige liefde', naar 'toewijding' is gegaan.

Dan hebben we ook nog 'naijver', hoe zit het daarmee? Het woord 'naijver' is waarschijnlijk afgeleid van het werkwoord 'naijveren', dat sinds 1635 bestond (geïntroduceerd door P.C. Hooft). Dat werkwoord 'naijveren' betekende 'zich inspannen om iets of iemand na te streven'. Je bent dan dus 'ijverig' om iets of iemand 'na' te doen. Het zelfstandig naamwoord 'naijver' dat bij dit werkwoord hoort, betekent echter 'jaloezie'. Het woord 'naijver' heeft dus gewoon de oude betekenis van 'ijver' gekregen. Het verband tussen dat werkwoord en het zelfstandig naamwoord is niet heel moeilijk: je kunt inderdaad wel jaloers zijn als je probeert iets of iemand na te streven.

Eigenlijk is de betekenis van het woord 'ijver' dus veranderd door de jaren heen, maar is de oorspronkelijke betekenis van 'ijver' toch weer teruggekomen, namelijk in 'naijver'. Raar maar waar. Bedankt voor de interessante suggestie Roel!