Stokoud & Beregoed

Er zijn van die woorden die heel gek zijn, als je er eens een keer bij stil staat. 'Stokoud' bijvoorbeeld, want wat zegt een stok nou over hoe oud iets is? Of 'beregoed', beren zijn toch helemaal niet per se goed? Hoe zit het?

Stokoud

Het voorvoegsel 'stok-' heeft bij ons de betekenis 'zeer, uiterst'. Oorspronkelijk was het een vergelijking, namelijk 'zo ... als een stok'. Dit werd echter steeds meer omgevormd naar 'stok...' ('stokoud' bijvoorbeeld). De eerste woorden die op deze manier ontstonden hadden nog wel iets met het beeld van een stok te maken (zoals 'stokstijf'), maar in latere gevallen is de betekenis van het voorvoegsel afgezwakt tot 'zeer, uiterst'. Het woord 'stekeblind' heeft hier overigens ook mee te maken. Dit was oorspronkelijk 'stokblind', maar is naar 'stekeblind' vervormd door volksetymologie en vanwege de associatie met ogen uitsteken en als gevolg daarvan blind worden.

Beregoed

Het verhaal over woorden met 'bere-' ervoor is eigenlijk precies hetzelfde. Ook hier werd eerst gezegd 'zo ... als een beer', maar is dat later omgevormd naar 'bere...' en is de betekenis afgezwakt tot 'zeer, uiterst'. Vandaar dat er zulke op het eerste gezicht vreemde combinaties als 'beregoed' hebben kunnen ontstaan.