Huilebalk

Je hebt van die woorden in het Nederlands, waar je meteen een beeld bij krijgt, maar waarvan je eigenlijk ook wel weet dat dat beeld niet kan kloppen. Woorden zoals 'luipaard', 'boterham' en 'nachtmerrie'. Ook 'huilebalk' is een voorbeeld van zo'n woord. Want ja, het is niet erg waarschijnlijk dat met dit woord ooit een 'huilende balk' werd bedoeld. Dus hoe zit dat?

Huilen en balken

Het is eigenlijk nog best logisch en simpel, als je het eenmaal maar weet. 'Huilebalk' is namelijk een samenstelling van de woorden 'huilen' en 'balken', met dat laatste woord in de betekende 'krijsen, huilen' (dus niet het balken wat een ezel doet... Ah, de beelden). Die twee woorden hadden als doel gewoon elkaar te versterken. De eerste vondst van dit woord komt uit 1612. Er was toen trouwens niet alleen het zelfstandig naamwoord 'huilebalk', maar ook het werkwoord 'huilebalken'.

Huilebalk-wistjedatjes

Je dacht misschien (net als ik) dat een huilebalk alleen een persoon is die veel of vaak huilt, maar niets is minder waar. Althans, vroeger niet. In de negentiende eeuw waren huilebalken mensen die ingehuurd werden om bij een lijk te schreien. De naam 'huilebalk' ging daarvandaan over naar de hoed van zulke mensen, een hoed met een brede rand die het gezicht van de drager kon verbergen. Lijkwagenkoetsiers hebben daarna nog lange tijd huilebalken gedragen. En wist je dat 'huilebalk' ook de betekenis 'huichelaar' kon hebben, ook naar aanleiding van deze hoed? Doordat de hoed namelijk het gezicht kon bedekken, kon je niet zien of de drager droevig was, of niet. 'Huilebalk' heeft dus een heleboel betekenissen (gehad), die wij volgens mij nu niet meer kennen of gebruiken.