Toverspreuken 1 - Abracadabra

In het Nederlands hebben we verschillende vaststaande spreuken die betrekking hebben op toveren. De meest bekende zijn 'abracadabra', 'simsalabim', 'hokus pokus' en 'sesam open u!'. De spreuken mogen dan wel Nederlands zijn, de meesten klinken totaal niet Nederlands. Dus wat betekenen ze precies en waar komen ze vandaan? Om de blogposts niet te lang te maken, zal dit een serie worden van verschillende blogposts, waarin ik alle vier de spreuken zal behandelen. Deze eerste blogpost gaat over 'abracadabra'. Met dank aan Margreet voor de leuke suggestie!

Creëren zoals het woord

De oorsprong van 'abracadabra' is niet helemaal goed bekend. Er zijn verschillende theorieën over. Een eerste theorie is dat de spreuk uit het Hebreeuws komt. Of liever, uit het Aramees, van de woorden 'אברא כדברא', die vaak vertaald worden met 'ik creëer terwijl/doordat ik spreek', maar eigenlijk beter vertaald zouden zijn met 'ik creëer zoals het woord'. Dit klinkt als een aannemelijke theorie voor deze toverspreuk, maar lijkt toch niet helemaal te kloppen. Van deze woorden wordt namelijk vaak gedacht dat ze uitgesproken werden als 'abera kedabera' en zo zouden ze in modern Hebreeuws ook uitgesproken worden, maar vroeger zou het eigenlijk uitgesproken zijn als 'ebra kidbera'. En dat lijkt toch al een stuk minder op 'abracadabra'.  

Geneeskrachtige werking

Naast deze theorie zijn er nog twee andere theorieën, die allebei met geneeskrachtige werking te maken hebben. Een van die theorieën is dat de spreuk een machtswoord is uit de gnostische sekte van Basilides (125 n.C.). Deze gnostieken hebben het woord gevormd uit 'Abraxas' (de naam van de oppergod van de Basilidianen) en 'dabar' (dat 'woord' betekent in het Hebreeuws). Ze schreven het op zo'n manier op een stuk perkament:

a b r a c a d a b r a

a b r a c a d a b r

a b r a c a d a b

a b r a c a d a

a b r a c a d

a b r a c a

a b r a c

a b r a

a b r

a b

a

En vervolgens hingen ze het om de hals van een zieke. Het betekende letterlijk: 'het is genezen', of 'vlucht als deze woorden'. Deze manier van ziekte verdrijven is voor het eerst aangetroffen in een boek uit 200 n.C., van Serenus Sammonicus, een man die in Rome de geneeskunst uitoefende. In de manier waarop de letters geplaatst zijn kun je ook het denkbeeld van verminderen herkennen. Dat de spreuk later de betekenis 'onzin, wartaal' kreeg, is te danken aan het feit dat de reeks woorden een onuitspreekbare en onverstaanbare reeks vormden, maar ook aan het feit dat de betekenis van het stukje perkament in later tijden niet meer begrepen werd.

De tweede theorie is dat de spreuk uit de Joodse mystiek uit de kabbala komt, gevormd door de woorden 'habracha' ('de zegening', een eufemisme voor vervloeking) en 'dabra', een Aramees woord voor 'pest'. Het doel was ook hier om de pest/ziekte uit te drijven. Sommigen trekken dit echter in twijfel, omdat deze wijze van bestrijden in de oudheid algemeen bekend was, en 'abracadabra' gewoon een naam voor een demon was.

Conclusie

Tja, hoe het precies zit is dus eigenlijk even geheimzinnig als het woord zelf. Eén conclusie heb ik wel kunnen trekken: het woord komt uit de Hebreeuwse sferen. Elke theorie heeft namelijk wel iets in zich wat met het Hebreeuws te maken heeft. En verder zal iedereen voor zichzelf moeten bedenken wat hij de meest aannemelijke theorie vindt, want hoe dit woord ontstaan is, zal misschien altijd wel een beetje abracadabra blijven...

Lees verder in deel 2: hokus pokus!

Ben je nou ook benieuwd geworden naar 'simsalabim' en 'sesam open u!'? Houd dan de blog goed in de gaten of subscribe in de balk rechts, zodat je een mailtje krijgt wanneer er een update komt :)