Ambacht

Het woord 'ambacht' heeft bij ons een beetje een nostalgische lading. Vaak worden er beroepen mee bedoeld die handmatig worden uitgevoerd op dezelfde manier als vroeger en lijken 'ambachtelijk' bereide producten extra lekker. Coby vroeg zich af waar het woord 'ambacht' vandaan komt. Bedankt voor de suggestie!

Ambi + actus

Het eerste deel van dit woord, 'amb-' is afgeleid van het Latijnse 'ambi'. Dit betekende 'rondom'. Het tweede deel, '-acht', is gevormd uit het Latijnse 'actus', wat van het werkwoord 'agere' kwam. Dit werkwoord betekende 'leiden, voeren'. 

Dienaar of dienst

Letterlijk betekende het dus iets als 'iemand die zich om zijn heer bewoog', oftewel een dienaar. Maar inmiddels bedoelen we met 'ambacht' het beroep zelf, in plaats van degene die het uitoefent. 

Van het woord 'ambacht' is trouwens ook het verkorte woord 'ambt' gevormd. In de 17e eeuw is er een scheiding tussen deze twee woorden gekomen. Met 'ambacht' werden 'lagere functies' bedoeld, terwijl met 'ambt' juist 'hogere functies' bedoeld werden. En dat is eigenlijk nog steeds zo, al heeft het woord 'ambacht' waarschijnlijk bij ons een positievere lading dan het vroeger had. 

Weegbree

Weegbree is een plantje (of onkruid, volgens sommigen) dat redelijk bekend is, vooral als handig middeltje tegen een prik van een brandnetel. Je ziet de smalle en grote weegbree dan ook overal opkomen. Maar waarom heet het 'weegbree'?

Weegbree

'Weegbree' is op te delen in twee delen, namelijk 'weeg' en 'bree'. Dit eerste deel, 'weeg', heeft te maken met het woord 'weg'. Het tweede deel, 'bree', slaat op 'breed' of 'uitbreidend'. Daar zijn de meningen over verdeeld. De 'weegbree' zou dus een plant zijn die langs de weg groeit en breed is, of zich veel uitbreidt.

Voetspoor der blanken

Een grappig weetje over de weegbree is dat deze plant ook wel het 'voetspoor der blanken' wordt genoemd. Dit komt namelijk doordat de plant in het verleden overal is opgekomen, waar Europeanen kwamen (bijvoorbeeld in Noord-Amerika). Blijkbaar reizen de zaadjes van de weegbree erg makkelijk over grote afstanden mee. Inderdaad een uitbreidende plant dus :)

Speculaas

Ook al is het nog lang geen december, de kruidnoten liggen alweer in de winkel. Ook speculaas is een geliefd onderdeel van de lekkernijen rond Sinterklaas. Hoe komt dit woord aan zijn vorm? Heeft speculaas iets te maken met speculeren?

Welbehagen

Waarschijnlijk is 'speculaas' inderdaad afgeleid van speculatie. Maar waarom en in welke betekenis, daar verschillen de meningen nog over. Eén van de theorieën is dat 'speculaas' afgeleid is van 'speculatie' in de betekenis 'welbehagen'. Vroeger bestond namelijk de uitdrukking 'ergens speculatie aan/in hebben', wat betekende dat je er genoegen of plezier van had. 

Fantasiegoed

Volgens de andere verklaring is 'speculaas' afgeleid van 'speculatie' in de zin 'fantasiegoed'. Al in de 18e eeuw werd 'speculatie' in een Amsterdams kookboek beschreven als suikerwerk in vormen/beeldwerk. De speculaas rond Sinterklaas zou dan zo heten vanwege de fantasievormen waarin de speculaas gemaakt werd, ook al was het geen suikerwerk zoals in dat kookboek. 

Madelief

Iedereen kent het madeliefje wel, het kleine witte bloempje dat zo ongeveer overal groeit. Daarnaast is het natuurlijk ook een naam. Hoe komt dit woord aan zijn vorm? En wat betekent die naam dan eigenlijk letterlijk?

Made

Het eerste deel, 'made', is een oud woord voor 'weide' of 'hooiland'. Het heeft te maken met onder andere het woord 'maaien' en het Engelse 'meadow' (weiland). In Nederlandse plaatsnamen als 'Thermaat', 'Huizemaat' en 'Made' zie je dit woord ook nog terug.

Lief

Waarom het tweede deel 'lief' is, is vrij makkelijk in te vullen. De madelief groeit namelijk graag in weilanden. Het is dus een bloemetje dat als het ware weilanden lief vindt. Maar of we dit ook kunnen zeggen van alle mensen die Madelief heten? :)