Lelijk

Bij ons heeft 'lelijk' de tegenovergestelde betekenis van 'mooi'. Maar dat is eigenlijk best raar, als je het gebruikt in een zin als 'hij heeft zich lelijk bezeerd'. Want kun je je ook 'mooi' bezeren dan?

Ledelijk

Dit gebruik van 'lelijk' in zulke zinnen komt doordat het vroeger niet het tegenovergestelde van 'mooi' betekende. 'Lelijk' is namelijk afgeleid van 'ledelijk', zoals 'kwalijk' afgeleid is van 'kwadelijk'. Met 'lelijk' bedoelde men vroeger dus 'iets wat leed veroorzaakt'.

Lelijk vergissen

Maar hoe is de betekenis dan veranderd van 'iets wat leed veroorzaakt' naar 'het tegenovergestelde van mooi'? Waarschijnlijk heeft het zich van 'iets wat leed veroorzaakt' via 'iets wat onaangenaam is' naar 'iets wat niet mooi is' ontwikkeld. Maar de oude betekenis van 'iets wat leed veroorzaakt' werkt wel nog steeds door in het Nederlands. Daardoor kunnen wij nu nog rustig zeggen dat iemand zich 'lelijk vergist', zonder dat we gelijk bedoelen dat het geen mooie vergissing is. We bedoelen daarmee gewoon dat het een leed veroorzakende, oftewel pijnlijke, vergissing is. En zo kun je dus ook nog zeggen 'hij heeft zich lelijk bezeerd', ook al kun je je niet 'mooi bezeren'. De oude betekenis van 'lelijk' gebruiken we soms dus toch nog, ook al heeft 'lelijk' eigenlijk bij ons nu een heel andere betekenis.