Ellende

Wat een raar woord eigenlijk. Ellende. Er zijn van die woorden waar je meteen wel een beetje een idee van hebt waar het van zou kunnen zijn, maar ‘ellende’? Toch is er één aspect wel redelijk makkelijk te herkennen: ‘lende’ is namelijk verwant met ons woord ‘land’.

En ‘el’ dan?

Het ‘el’ in ellende gebruiken wij nu niet meer op zichzelf, maar vroeger werd het gebruikt om iets aan te geven wat ergens anders was. Je ziet het nu nog in ons woord ‘elders’, of in het Engelse woord ‘else/elsewhere’. Als zelfstandig naamwoord kun je het ‘el’ vervangen door ‘ander’.

El + lende

Om weer terug te komen op het stuk wat wel nog redelijk herkenbaar was: je zult je wel afvragen hoe ‘ellende’ en ‘land’ in hun betekenis iets met elkaar te maken kunnen hebben. Maar door ‘el’, oftewel ‘ander’, eraan toe te voegen, krijgen we een duidelijker beeld: ellende = ander land.

Ander land

De letterlijke betekenis van ellende was dus ‘ander land’. Dat voelt voor ons nu gek, want wij vinden het meestal niet zo erg om naar het buitenland te gaan. Maar in de tijd dat de oorspronkelijke betekenis van dit woord ontstond (zo rond de 10^e eeuw), was verbanning het ergste wat je kon overkomen. Je had dan helemaal niets meer. ‘Ellende’ betekende toen echt letterlijk ‘verbanning’. Door de eeuwen heen heeft het zich ontwikkeld tot de betekenis die wij nu kennen voor ellende. Toch niet zo’n raar woord dus!